รู้จัก “กลอนแปด” หรือ “กลอนสุภาพ” ผ่านบทกลอนจาก องค์หญิงรัชทายาท

การเรียนรู้ฉันทลักษณ์อาจดูเป็นเรื่องไกลตัวในวันที่เราเขียนนิยายเป็นบท ๆ ผ่านความรู้สึก แต่สำหรับฉัน…มันคือก้าวเล็ก ๆ ที่สวยงามระหว่างทางของนักเขียน ที่ทำให้ฉันได้เข้าใจ “เสียง” ของภาษาไทยในแบบที่ไม่เคยสัมผัสมาก่อน

กลอนสุภาพ หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า “กลอนแปด” เป็นหนึ่งในรูปแบบกลอนที่แพร่หลายที่สุดของไทย

มีลักษณะเด่นคือ แต่งเป็นบท ๆ บทละ 4 วรรค และ แต่ละวรรคมี 8 พยางค์ โดยมี บังคับสัมผัส เชื่อมโยงกันเป็นจังหวะที่นุ่มนวล ลื่นไหล

ในขณะที่เขียนนิยาย องค์หญิงรัชทายาท มีอยู่ช่วงหนึ่ง ฉันลองฝึกแต่งกลอนสุภาพด้วยความรู้สึกอยากถ่ายทอดอีกแง่มุมของตัวละคร — บางสิ่งที่อยากถ่ายทอดออกมาเป็นคำกลอน

และนี่คือตัวอย่างบทกลอน:

ตัวอย่างที่ 1: บทเดียวจบในสี่วรรค

• นายทหารยอบเข้าบังคมกราบ  ทหารราบอาชาม้าก้มถวาย
กระซาบซิบหยิบนามคำคมคาย   จมื่นไวยรับตรัสสั่งคร่อมขบวน

(บทกลอนตอนพิเศษจาก >>องค์หญิงรัชทายาท(ฉบับออนไลน์))

กลอนบทนี้แต่งตาม ฉันทลักษณ์กลอนสุภาพ อย่างครบถ้วน ซึ่งมีโครงสร้างพื้นฐานดังนี้:

• หนึ่งวรรคมี 8 คำ (บางครั้งอาจมี 7–9 คำในกรณียืดหยุ่น)
• สองวรรคเรียกว่า “บาท” และสองบาทรวมเป็นหนึ่งบท
• สัมผัสนอก คือ คำคล้องจองที่อยู่นอกวรรค (สัมผัสสระ) เป็นสัมผัสบังคับ
• สัมผัสใน คือ คำคล้องจองที่อยู่ในวรรค (สัมผัสสระ หรือสัมผัสพยัญชนะ)

ตัวอย่างสัมผัสในกลอนนี้

• กราบ สัมผัสกับ ราบ (สัมผัสนอกระหว่างวรรคที่ 1–2)
• ถวาย สัมผัสกับ คมคาย และ ไวย (ระหว่างวรรคที่ 2–3–4)
• กระซาบ ซิบ หยิบ, คำคมคาย(สัมผัสใน-เสียงสระและเสียงพยัญชนะเป็นต้น)
• ขบวน ปิดท้ายวรรคสุดท้ายโดยไม่สัมผัสต่อ เพราะเป็นจบบท

ในแต่ละวรรค คำท้ายวรรคลงเสียงวรรณยุกต์ตามข้อบังคับดังนี้

• วรรคสดับ: “กราบ” — ใช้เสียงวรรณยุกต์ใดก็ได้ แต่ไม่นิยมเสียงสามัญ
• วรรครับ: “ถวาย” — ห้ามใช้เสียงสามัญและตรี
• วรรครอง: “คมคาย” — ห้ามใช้เสียงเอก โท และจัตวา
• วรรคส่ง: “ขบวน” — ใช้เสียงสามัญหรือตรี

กลอนบทนี้ฉันตั้งใจให้ใช้ในฉากพระราชกรณียกิจ ณ ป่าชายแดนขององค์ราชินีในเรื่อง ร้อยเรียงเพื่อเพิ่มบรรยากาศแบบไทยโบราณ ขณะเดียวกันก็ถือเป็นการฝึกเขียนของตัวเองไปด้วย

ตัวอย่างที่ 2: สองบทต่อเนื่องกันในเรื่องราว

• ราชินีทรงรับสั่งกำหนดส่ง  ทั้งเขตดงแดนป่าขัณฑสีม์

ให้หมวดหมู่หมื่นไวยอยู่อย่างดี เสบียงมีพอจำหน่ายมิขาดแคลน

จนอุษาเยือนมานภาผ่อง     พลพวกพ้องประจำที่เข้าหวงแหน

พลธนูแยกฝั่งคุ้มเมืองแมน    เขตชายแดนได้บำรุงอุทธรณ์มา

(บทกลอนตอนพิเศษจาก >>องค์หญิงรัชทายาท(ฉบับออนไลน์))

การจัดสัมผัสแบบสองบทต่อกัน

• จากบทที่ 1 วรรค 4 “ขาดแคลน” → เชื่อมสัมผัสกับบทที่ 2 วรรค 2 “หวงแหน”
• ใช้สัมผัสแบบคล้องจอง (วรรค 1 สัมผัส 3, วรรค 2 สัมผัส 4, วรรค 3 สัมผัส 3) อย่างครบถ้วนทั้งสองบท

ในแต่ละวรรค คำท้ายวรรคลงเสียงวรรณยุกต์ตามข้อบังคับดังนี้

• วรรคสดับ: “ส่ง”, “ผ่อง” — ใช้เสียงวรรณยุกต์ใดก็ได้ แต่ไม่นิยมเสียงสามัญ
• วรรครับ: “ขัณฑสีม์”, “แหน” — ห้ามใช้เสียงสามัญและตรี
• วรรครอง: “ดี”, “แมน” — ห้ามใช้เสียงเอก โท และจัตวา
• วรรคส่ง: “แคลน”, “มา” — ใช้เสียงสามัญหรือตรี

บทนี้ฉันตั้งใจใช้กลอนเล่าเรื่องเพิ่มเติมเพื่อแสดงถึงภารกิจขององค์ราชินีในการดูแลหัวเมืองชายแดนให้มั่นคง พร้อมถ่ายทอดความเคลื่อนไหวของกองกำลังอย่างมีจังหวะ สง่างาม และยังรักษารูปแบบกลอนสุภาพเอาไว้

สรุป: ทำไมกลอนสุภาพจึงสำคัญกับฉัน

กลอนเหล่านี้ไม่ได้อยู่ในอีบุ๊คเวอร์ชันเต็ม แต่ฉันเขียนมันขึ้นในช่วงที่กำลังพัฒนานิยายและหัดแต่งบทกลอน และมันช่วยให้ฉันเข้าใจ “น้ำเสียง” ของตัวละครได้ลึกขึ้นไปอีกขั้น

กลอนสุภาพ ไม่ได้มีไว้แค่ให้ไพเราะ แต่ยังช่วยขัดเกลาความคิดทางภาษา และทำให้ฉันรู้ว่าการใช้ถ้อยคำอย่างประณีตนั้นส่งความหมายมากเพียงใด

หากคุณสนใจจะอ่านกลอนเหล่านี้เพิ่มเติม (และกลอนอื่น ๆ ที่แต่งเสริมเนื้อเรื่องอย่างเช่นช่วงที่องค์ราชินีไปชายแดน)

สามารถติดตามอ่านได้ทาง ReadAWrite เท่านั้น (บทเสริม4ตอน ต่อจากนิยายตอนที่32นะคะ)

🔗 https://www.readawrite.com/a/cd25cb7259f6f8898da11d151d0a4f41

ส่วนในอีบุ๊คเวอร์ชั่นเต็มจะมีบทกลอนแทรกในเนื้อเรื่องและในภาคพิสดารรวมกว่า 50 บทพิเศษ และไม่ซ้ำกับเวอร์ชั่นออนไลน์ ฝากติดตามและอุดหนุน ดาวน์โหลดตัวอย่างฟรีได้ทุก🔗แพลทฟอร์ม 

Cr. trueplookpanya.com/learning

ฉันทลักษณ์ของกลอนสุภาพ (Cr. : อลงกรณ์ พลอยแก้ว)

___

อ่านต่อ >> รู้จัก “ฉันทลักษณ์” กลอนภาษาอังกฤษในนิยายของฉัน

หรืออ่านบทความสาระเพิ่มเติมได้ที่นี่ >> สาระความรู้

สนับสนุนผลงานของนักเขียน 

อีบุ๊ค | E-Books

⚠️ Copying or capturing this page is not allowed.